Hendrik Borger 1971

Leen en Helmut Noordegraaf 2016

Harry Hunneman over Varsenerveld

Hunneman, ik ben er nu acht jaar uit bij de gemeente en ik ben er 26 jaar boswachter geweest over ruim 500 hectare. Ik heb ook nog een periode de handhaving erbij gedaan. Ik heb altijd mijn best gedaan voor een goede verstandshouding met de omliggende eigenaren. Op enig moment, het zal 1994 geweest kunnen zijn, kwam Leen Noordegraaf met de vraag kunnen/mogen onze vleeskoeien niet weiden op de dichtgegroeide heide waar jaren ervoor ‘’De Borgers’’ hun heideschapen hoedden?
We zijn toen overeengekomen dat dat kon.
Enige jaren later kwam ik in contact met mensen van Natuur en milieuvereniging “De vechtstreek”. Ik heb hen op een avond rondgeleid, ze waren met een groep van een man of 10. Ze zagen bijzondere planten o.a. de Klokjesgentiaan.
Zij kwamen toen met het voorstel om te plaggen. Ik zei toen, dat kost wel geld!
Het was voor mij verrassend dat zij met het voorstel kwamen want wij hadden van de gemeente uit al een plan klaar om 3 hectare te plaggen. Ik heb toen aan hen voorgesteld om mee te denken en te beslissen waar er zou worden geplagd.

Varsenerveld

Agrarisch natuurbeheer door Leen en Helmut Noordegraaf.

De winterperiode.
Aan het begin van de Woestendijk aan de linkerkant van de weg staat de stal van de familie Noordegraaf achter het woonhuis. Het vleesveebedrijf is al enkele tientallen jaren actief met het fokken en weiden van vleesvee, ras Blonde d’Aquitaine.

De dieren blijven in de winter ’s nachts voor het grootste gedeelte in een potstal en overdag gaan ze naar buiten. Dan worden ook de meeste kalveren geboren. De kalveren blijven tot medio oktober bij de koe. Let wel het is een koe voor de productie van vlees en niet voor het produceren van melk voor zuivel. In de stal, maar ook zomers in de wei, is het oppassen geblazen. De moeder verdedigt haar kalf bij het betreden van de potstal en de weide. De ene koe meent haar kalf meer te moeten beschermen dan de andere. De reacties kunnen onvoorspelbaar zijn, daarom is het onverstandig en verboden de weide te betreden.

Het voeren en uitmesten

In de stal wordt automatisch gevoerd. Dit gebeurt m.b.v. een voermengwagen.
Iedere zaterdag wordt uit het voorste gedeelte de mest verwijderd en nadien wordt er weer schoon stro aan de ligruimte toegevoegd.

Het unieke afwisselende grazen op de heide en in de groene weide

De beweiding vindt plaats op een manier die uniek is in Nederland!
Volgens een door een werkgroep opgesteld beheerplan, een soort van beweidingsschema, wordt de heide beweid. Dit wordt afgewisseld met beweiding van schraal grasland vlakbij, door de zoogkoeien en schapen van de familie Noordegraaf. Dit grasland wordt wat schraler gehouden dan normaal grasland. Dit om de overgang voor de koeien en de schapen bij het om en om beweiden met de schrale heide zo klein mogelijk te houden.
Het beheerplan zoals het nu functioneert, faciliteert de groei en bloei van zeldzaam tot zeer zeldzaam voorkomende planten en bloemen. Zo krijgen deze de kans zich te ontwikkelen, alvorens ze worden afgevreten. Een compromis aan de natuur ten opzichte van iets eerder en dus langer beweiden. Ook het zetten van de voetstappen, poten in dit geval, zorgt ervoor dat bijzondere zaden bij voortduring blijven ontkiemen. Aan de andere kant krijgen houtvormige boomvormers iets meer de kans zich zodanig te ontwikkelen dat ze later in het najaar met behulp van menskracht moeten worden verwijderd.
Ze zullen echter wel moeten worden verwijderd anders verandert de prachtige ‘’Stille Heide” in bos. Er blijven wel een paar houtvormige boompjes staan, goed voor sommige vogels. De benodigde menskracht om boomvormers te verwijderen, wordt dikwijls gebruikt om er een educatieve functie van te laten uitgaan.
Oud middeleeuws spreekwoord “wanneer het zout der zweet de aarde reikt, de band met aard en grond verrijkt”

Om het beheerplan goed uit te voeren wordt het weiden van de koeien afgewisseld door schapen.
Vlak voor het lammeren worden de schapen binnengehaald.
Er is dan gemakkelijker en beter toezicht te houden op het lammeren van de schapen.

Samenstelling beheergroep sinds een ongeveer 2010

Vertegenwoordiger Gemeente Ommen, Ben Bakkenes
Pachter/gebruiker, Leen en Helmut Noordegraaf
Ecoloog deskundige, Cees Zoon
Vertegenwoordiger Ommer Marke en buurt, Wim van der Heide

Vertegenwoordiger “Vereniging Natuur en Milieu De Vechtstreek”, Henk Ruiter

Er wordt jaarlijks geevalueerd, hiervan wordt een verslag gemaakt.

Hier lopen de kalveren nog bij de koeien, dezelfde dag nog gaan ze er bij weg, naar de stal

Afrastering

Op alle gronden waar de koeien en de schapen grazen is een kilometerslange afrastering geplaatst. Het in goede staat houden van deze afrastering vraagt veel aandacht!!
Doordat er geen intensieve begrazing plaatsvindt, groeien de planten op een gegeven moment langs de draden en kan er lekstroom ontstaan. Als de dieren ontdekken dat er geen stroom meer opstaat kunnen ze uitbreken. Dus moet er in het groeiseizoen met de rugmaaier of zeis onder de draden worden doorgemaaid.

Wandelen en het gevaar ervan!!

Het gebied betreden gebeurt op eigen risico.
Het gebeurt soms dat bezoekers of wandelaars van de wandelpaden afgaan en de afrastering open doen.
Zich tussen het vee begeven is levensgevaarlijk. Er loopt een grote stier van wel 800 kg en zoogkoeien. De koeien kunnen je instinctief als bedreiging zien voor hun kalfjes.
Advies: Blijf op de paden en volg de pijlen.

Recente geschiedenis, ontwikkelingen, afspraken en adviezen over gebruik en beheer

In de winter maken schaatsers soms gebruik van de plassen die zijn ontstaan na
enkele ontgrondingen in resp. 2003 en 2005. Hierbij is het veenpakket, dat een sponsachtige werking had op het vasthouden van water, verwijderd om een aantal zeldzaam voorkomende planten meer kans te geven.

Vlak na het ontgraven in 2005

Herfst 2016

In de winter van 2009 werd hier volop geschaatst.

In 2006 wordt het stukje bos tussen de grote ven en “Onderhaarse Leiding” gekapt en maakt hierbij plaats voor heide.

Deze trekker heeft hierbij veel werk verzet.

Vlak na de werkzaamheden

Hetzelfde gebied ruim 10 jaar later. Prachtige heide, we zien wel weer boomvormers. Nu nog lekker mals zodat ze nog wel door de koeien worden opgevreten.

Varsenerveld mei 2008, op de voorgrond het gedeelte van Varsenerveld dat in 2006 is gekapt. Te zien is dat het alweer groen bijkleurt.

Ondertekening pachtcontract 1998

Advies Ommer Marke aan het College

Ontwikkelingen over verantwoord medegebruik Van het Varsenerveld en omgeving.

Het planten van een lindeboom ter gelegenheid van het winnen van de milieuprijs door D66

Wandelroute Varsenerveld, voorloper Overijssels wandelnetwerk.

De wandelroute maakt nu deel uit van het Overijssels wandelnetwerk.
Onderstaand enkele panelen, die eerder in de infohut hebben gehangen. Na diverse vernielingen zijn ze hieruit verwijderd.

De helofytenfilters functioneren al 20 jaar goed.

Er worden hier en daar zitbankjes langs de route geplaatst.

Op een andere plek wordt een bruggetje geplaatst.

In de tweede wereldoorlog zijn er ten gevolge van bommen drie bomtrechters in Varsenerveld ontstaan. Deze is het best bewaard gebleven.

De Infohut wordt in de loop van de tijd een knooppunt voor wandel- en fietsroutes.

Vanwege vandalisme geen info panelen meer.

Dezelfde plek groeit ook uit tot een knooppunt van fietsroutes.

Veel gronden waren nog woest en onontgonnen.
Er vonden regelmatig heidebranden plaats. Vaak met oorzaak onbekend, soms opzettelijk aangestoken, om vergrassing te bevorderen?
1936

Op de kaart uit 1923 is te zien dat voor begrippen uit die tijd Varsenerveld zich grotendeels bevond tussen wat later Emslandweg en Dwarsdijk werd genoemd.
Later werden de bossen, die meest door gemeente Ommen werden aangeplant, geduidt als Varsenerveld.

Raadsvergadering 12 juli 1938

Kaart uit 1954, hier zijn nog diverse stroken heide te zien.

Onder de schapen Borger van Hendrik Borger in 1971

Hendrik Borger stopte geleidelijk aan met zijn werkzaamheden als schaapherder in de jaren tachtig.
De laatste jaren hielpen de buren hem met de schapen. Ze zetten hem op de stoel bij de schapen, zodoende kon hij al zittend een oogje in het zeil houden.
Hij overleed in het verpleeghuis, hiermee kwam een einde aan een eeuwen oude traditie van het hoeden van schapen (zonder afrastering) op de vroegere Varsener Marke gronden.

Juli 2006, afvaardiging van de gemeenteraad Ommen op bezoek in Varsenerveld om de resultaten van ruim 10 jaar beheer te bekijken.

Prachtig dat de familie Noordegraaf de traditie op een wat moderne leest gestoeld voortzet.